پارابن چیست و چه کاربردهایی دارد؟ - وبلاگ حامد

به گزارش وبلاگ حامد، پارابن چیست و چه کاربردهایی دارد یا استفاده از آن چه تاثیرات ویژه ای از خود به جا خواهد گذاشت؟ این پرسش ها شاید به دلیل عدم اطلاع از ماهیت پارابن برای عده ای ناشناخته باشد. به همین دلیل در مطلب پیش رو به توضیح این نکته می پردازیم که پارابن چیست و استفاده از آن چه پیامدهای خاصی ممکن است با خود به همراه داشته باشد.

وبلاگ حامد | سرویس علوم - پارابن چیست و چگونه مورد استفاده قرار می گیرد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که پارابن نوعی ماده شیمیایی است که از اسید بنزوییک مشتق می گردد و خود چندین گونه مختلف را در بر می گیرد. این ماده به دلیل خواص ضد باکتریایی قدرتمندی که از وجود آن برخوردار است در گروه مواد نگهدارنده طبقه بندی می گردد. موادی که به محصولات غذایی یا آرایشی اضافه می شوند تا از بروز فساد زودرس در آنها جلوگیری به عمل آورند. در واقع پارابن ها مانع از رشد قارچ ها یا باکتری ها می شوند و به همین دلیل در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند.

در طول حداقل یک دهه اخیر بحث های مفصلی پیرامون مفید یا غیر مفید بودن استفاده از پارابن ها و لزوم یا عدم لزوم به کار بردن آنها در محصولات آرایشی و بهداشتی مطرح بوده است. بحث های مفصل و پر دامنه ای که در مواردی بسیار هم داغ و جنجالی شده اند. عده ای از کارشناسان معتقدند که استفاده از پارابن به عنوان یک ماده محافظ و نگهدارنده محصولات آرایشی و بهداشتی، به خصوص آن دسته از محصولاتی که با بدن انسان به صورت مستقیم در تماس هستند، عمل چندان عاقلانه ای نیست. چرا که این ماده از دید آنها منشا بروز بیماری های تهدید کننده و خطرناکی نظیر سرطان خواهد بود.

در عین حال کسانی هم هستند که نظریه مذکور را رد می کنند و معتقدند که پارابن و مشتقات آن اگر به میزان معینی در محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد و دوز استفاده از آن بالاتر از حد مجاز نرود، خطر چندانی را برای مصرف کنندگان این محصولات به همراه نخواهد داشت. به هر حال در مطلب پیش رو تلاش اصلی بر آن خواهد بود که تا حد امکان به هر دوی این نظریات پرداخته گردد و درستی آنها مورد بررسی قرار گیرد.

پارابن چیست و چه پیشینه ای دارد؟

واژه پارابن مخفف عبارت پارا هیدروکسی بنزوییک اسید یا para Hydroxybenzoic Acid است و خانواده ا از استرهای آلکیل پاراهیدروکسی بنزوئیک اسید را تشکیل می دهد. مهمترین اعضای این خانواده عبارتند از متیل پارابن، اتیل پارابن، پروپیل پارابن، بنزیل پارابن، بوتیل پارابن و ایزوبوتیل پارابن که در مورد آخر از اهمیتی هم تراز با سایر اعضای این خانواده برخوردار نیستند.

برای نخستین بار پرسش پارابن چیست در اوایل دهه پنجاه میلادی بود که بر سر زبان ها افتاد. البته پارابن ها حدود یک دهه پیش از آن و در دهه چهل میلادی برای بار نخست به صورت رسمی به فعالان صنایع مختلف معرفی شدند. هرچند که در محصولات غذایی و آشامیدنی نیز استفاده از مواد نگهدارنده برای جلوگیری از فاسد شدن آنها امر نسبتا رایجی به شمار می رود، اما پارابن ها بیشتر در محصولات آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. البته در برخی مواد غذایی، به خصوص آن دسته ای که از مصارف دارویی برخوردارند نیز بهره دریافت از پارابن امر تقربیا رایجی محسوب می گردد.

بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی (به عنوان مثال انواع و اقسام شامپوها) از حالت مایع برخوردارند و مقادیر فراوانی آب را در دل خود جای داده اند. به همین دلیل این قبیل مواد آرایشی و بهداشتی مستعد رشد گونه های مختلفی از میکروب در دل خود هستند. در این میان می توان گفت خواص بازدارندگی پارابن ها سبب می گردد که از وجود آنها برای مقابله با میکروب ها استفاده گردد.

در واقع پارابن جزو پرکاربردترین مواد نگهدارنده محصولات آرایشی و بهداشتی به شمار می رود. دلیل این امر شاید آن باشد که پارابن ها در مجموع مواد ارزان قیمتی به شمار می فرایند و استفاده از آنها برای دور نگه داشتن مواد آرایشی و بهداشتی از گزند میکروب ها و سایر آفات مشابه هزینه چندانی را برای تولید کنندگان این محصولات به همراه ندارد. احتمالا به همین دلیل است که استفاده از این مواد اکنون بیش از نیم قرن است که ادامه دارد و هنوز به طور کامل متوقف نشده است. حال باید این پرسش را مطرح نمود که تنوع استفاده از پارابن چیست و موارد استفاده از آن به طور دقیق چه محصولاتی را در بر می گیرد.

نوع استفاده از پارابن چیست؟

می توان ادعا کرد که نوع استفاده از پارابن و تنوع آن در محصولات مختلف آرایشی و بهداشتی نسبتا گسترده است. آن دسته از کسانی که به دنبال یافتن پاسخی برای پرسش موارد استفاده از پارابن چیست می گردند، می توانند این پاسخ را در انواع و اقسام شامپوها، مواد مرطوب کننده، ژل های آرایشی و حالت دهنده، ژل های بهداشتی و شستشو دهنده، خمیردندان ها و سایر محصولات مربوط به آرایش و زیبایی نظیر محلول های پاک کننده آرایش و موارد مشابه با آن بیابند.

افزون بر آن از پارابن در طیف گسترده ای از محصولات دارویی موضعی نظیر پمادها و همچنین مواد تزریقی نظیر آمپول ها در کنار بسیاری از داروهای خوراکی و حتی برخی غذاها استفاده می گردد. به طور کل برخی بررسی ها نشان از آن دارد که از وجود پارابن ها در بیش از 90 درصد محصولات آرایشی و بهداشتی بهره گرفته می گردد.

حتی برخی مطالعات اجرا شده در آمریکا طی سال های گذشته بر این نکته تاکید دارد که به طور متوسط هر فرد آمریکایی روزانه با حدود 76 میلی گرم پارابن سر و کار دارد. رقمی که حدود 50 میلی گرم آن مربوط به محصولات آرایشی و بهداشتی بوده و چیزی نزدیک به 25 میلی گرم آن نیز به مواد دارویی تعلق دارد. در این میان حدود یک میلی گرم از پارابنی که آمریکایی ها در طول روز، بی آن که خود بدانند، مصرف می کنند هم به نگهدارنده های به کار رفته در مواد غذایی مربوط می گردد.

به این ترتیب می توان نقش پر رنگ پارابن در محصولات مختلف برای نگهداری آنها را به خوبی مشاهده کرد. همچنین باید به این نکته اشاره گردد که معمولا به منظور اثرگذاری بیشتر خصلت های محافظتی پارابن ها در محصولات مختلف، از ترکیب چند گونه آنها در این محصولات استفاده می گردد. به عنوان مثال متیل پارابن با پروپیل پارابن ترکیب می گردد تا بتواند ضامن دور نگه داشتن مواد آرایشی یا بهداشتی از هجوم باکتری ها، قارچ ها یا سایر میکرو ارگانیسم های مشابه باشد.

اثرات منفی پارابن چیست؟

از آن جا که معمولا تصور مثبتی در میان بسیاری از مردم نسبت به وجود مواد نگهدارنده شیمیایی در محصولات مختلف، به خصوص مواد غذایی یا محصولاتی که تماس مستقیم با بدن انسان برقرار می کنند، وجود ندارد، باید این نکته را مورد بررسی قرار داد که اثرات منفی پارابن چیست و این چه جنبه های مهمی را در بر می گیرد؟

در ابتدای کار استفاده کنندگان از پارابن در محصولات مختلف تولیدی خود مبنا را بر این اصل گذاشته بودند که این ماده نگهدارنده قادر است از پوست انسان عبور کرده و جذب خون و مایعات میان بافتی او گردد. در واقع تصور ابتدایی بر این بود که بدن انسان پس از روبرو شدن عادی با این پارابن ها در قالب یک ماده شبه غذایی، در نهایت قادر به دفع کامل آنها خواهد بود.

اما پژوهش هایی که در دهه های اخیر برای یافتن پاسخی برای پرسش کلیدی ماهیت پارابن چیست انجام گرفته است بر این نکته تاکید دارد که تمام دوز پارابن وارد شده به بدن انسان از قابلیت دفع برخوردار نیست و بخشی از آن جذب بدن می گردد. حتی در طول یکی دو دهه اخیر قضیه از این موضوع فراتر رفت و پژوهش هایی که در دهه 90 میلادی انجام گرفت روشن ساخت که پارابن ها می توانند نقش زنو استروژن را در بدن انسان بر عهده بگیرند. این به آن معنی است که پارابن ها ساز و کاری مشابه با استروژن در بدن انسان خواهند داشت و جذب آنها توسط بدن و انباشته شدن بیش از اندازه آنها می تواند تغییرات هورمونی مهمی در بدن انسان پدید آورد.

قضیه هنگامی مهم و پیچیده می گردد که بدانیم دگرگونی هورمون استروژن رابطه مستقیمی با سرطان سینه دارد. در همین زمینه احتمال ارتباط پارابن ها با سرطان سینه حدود چهارده سال قبل شکل جدی تری به خود گرفت. چرا که نتایج پژوهشی که توسط یک محقق سرطان به نام فیلیپا داربر در انگلستان صورت گرفت، به صورت واضح نشان داد که در بافت مربوط به غده های سرطان سینه نشانه هایی از وجود ماده پارابن یافت می گردد. در واقع این پژوهش جنجال های فراوانی را میان صاحب نظران پدید آورد و موافقان و مخالفان استفاده از پارابن به عنوان یک ماده نگهدارنده پر کاربرد در صنایع آرایشی و بهداشتی را رو به روی هم قرار داد.

با وجود آن که بسیاری از دانشمندان، پژوهشگران و کارشناسان امور پزشکی از آن زمان به بعد همواره بر این نکته تاکید داشته اند که استفاده از پارابن در محصولات آرایشی و بهداشتی خطرناک بوده و موارد مصرف آن باید کاملا محدود گردد، اما در عوض عده ای هم اعتقاد دارند که در پژوهش مذکور نقاط ابهامی وجود دارد که صحت نتایج به دست آمده را زیر سوال می برد. در واقع این دسته از صاحب نظران معتقدند که استفاده معقول و اصولی از پارابن چندان هم برای انسان خطرناک نیست. حال باید این نکته را مورد بررسی قرار داد که نقاط ابهام فرضیه خطرناک بودن پارابن چیست.

نقاط ابهام اثرات منفی پارابن چیست؟

آن دسته از کارشناسانی که پژوهش اجرا شده در انگلستان را برای صدور حکم قطعی در رابطه با اثرات مخرب پارابن بر بدن انسان ناکافی می دانند، بر این نکته تاکید دارند که در پژوهش مذکور باید علاوه بر بافت مربوط به غده های سرطان سینه، بافت سینه افرادی که به بیماری سرطان مبتلا نیستند نیز مورد آزمایش قرار گیرد تا نتایج این تحقیق تکمیل گردد. چرا که ممکن است حتی در بافت مربوط به سینه های سالم نیز اثرات ماده پارابن یافت گردد.

به هر حال ایرادهای وارد آمده بر پژوهش های اجرا شده در رابطه با اثرات منفی ماده پارابن موجب کاهش محافظه کاری سازمان های بهداشتی در رابطه با این ماده نشده است. به عبارت بهتر بسیاری از سازمان های مهم جهان که مرتبط با امور بهداشتی و زیست محیطی هستند، طی سال های اخیر بر کاهش میزان استفاده از پارابن ها در مواد غذایی و آرایشی و بهداشتی تاکید اساسی داشته اند. ارگان هایی که از میان آنها می توان به سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا اشاره کرد. این هشدارها موجب شده است تا در طول سال های اخیر بسیاری از تولید کنندگان محصولات بهداشتی و آرایشی ناگزیر از آن باشند که در بسته بندی محصولات خود به این نکته اشاره کنند که محصول تولید شده توسط آنها از وجود پارابن بی بهره است.

با این حال برخی از کارشناسان بر این نظر هستند که استفاده به اندازه و مناسب از این مواد نگهدارنده قدیمی، در محصولات مختلف نمی تواند خطری برای مصرف کنندگان آن به همراه داشته باشد.

بنابر اعتقاد آنها درصد مجاز استفاده از پارابن در محصولات آرایشی و بهداشتی برای پارابن منفرد و غیر ترکیبی رقمی معادل 0.4 درصد و برای پارابن های ترکیبی رقمی برابر با 0.8 درصد خواهد بود. به عبارت بهتر اگر در یک محصول آرایشی و بهداشتی تنها ماده ای نظیر متیل پارابن مورد استفاده قرار گیرد، میزان استفاده از این ماده تا رقم 0.4 درصد مجاز خواهد بود. از سوی دیگر اگر در همان محصول آرایشی از ترکیب موادی نظیر متیل پارابن با پروپیل پارابن استفاده گردد، میزان استفاده از آنها تنها تا رقم 0.8 درصد مجاز است.

در این میان سازمان های شناخته شده ای نظیر سازمان غذا و دارو (FDA) نیز بر استفاده محدود و به اندازه از ماده پارابن تاکید کرده اند. به طور کل از آن جا که هنوز به طور دقیق، قطعی و صد در صد معین نشده است که آثار منفی استفاده از پارابن چیست باید تا حد امکان در زمینه به کار بردن محصولاتی که از وجود این ماده نگهدارنده بهرهه می گیرند، احتیاط کرد.

به هر حال تلاش اصلی ما در این مطلب بر آن بود که مخاطبان بتوانند با این ماده نگهدارنده قدیمی که شاید حتی تا کنون اسم آن هم به گوششان نخورده باشد آشنایی بیشتری بیابند. شاید اکنون برخی از شما که پیش از این آشنایی چندانی با پارابن نداشتید، تا حدی بدانید که پارابن چیست و استفاده از آن چه تاثیرات مهمی را می تواند با خود به همراه داشته باشد.

حال که اندکی بیشتر از گذشته از این موضوع با خبر شدید که پارابن چیست بهتر است در مصرف محصولات مبتنی بر آن دقت بیشتری داشته باشید. به عنوان مثال سعی کنید هنگام استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی به سراغ آن دسته از محصولاتی بروید که تنها درصد اندکی از این ماده نگهدارنده را در دل خود جای داده اند یا به طور کامل عاری از وجود آن هستند.