نمی توانم نفس بکشم؛ ناکارآمدی لیبرالیسم در حل سیاست هویت - وبلاگ حامد

به گزارش وبلاگ حامد، خبرنگاران، گروه بین الملل -جواد حیران نیا: جورج فلوید شهروند سیاهپوست آمریکایی 8 دقیقه زیر پای پلیس سفید پوست جان داد تا بار دیگر جامعه چندفرهنگ گرای آمریکا شعله ور شود.

تبعیض نژادی که در کشتار سیاهپوستان به دست پلیس آمریکا رخ می دهد مسأله جدیدی نیست و خشم گروههای نژادی، زبانی و … از این مسائل نیز نشان می دهد کثرتگرایی و پلورالیسم فرهنگی منجر به چند فرهنگ گرایی در این جامعه شده که به بیان برخی متفکران خطری جدی برای ایالات متحده آمریکا است.

شیرین هانتر استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا، حتی خطر را آنقدر جدی می داند که معتقد است چند فرهنگ گرایی در جامعه آمریکا ممکن است منجر به اضمحلال این جامعه شود.

اما چرا هویتهای زبانی، نژادی، مذهبی و … در فرهنگ مسلط جامعه آمریکا جذب نشدند و نوعی یکدستی و یکپارچگی ملی را به صورت تمام عیار به وجود نیاورده است؟

لیبرالیسم معتقد است هویتی که دولت ملی تعریف می کند، هویتی است که از بین نمی رود و مورد چالش واقع نمی شود. این مکتب معتقد است وقتی رفاه اقتصادی ایجاد شود در این صورت مسائل هویتی هم در درجه چندم اهمیت قرار می گیرد و نوعی یکدستی هویتی بر جوامع لیبرال حاکم خواهد شد. اما چنین نشده و فرانسیس فوکویاما هم در کتاب اخیر خود به این موضوع مهم اشاره دارد یعنی هویت؛ هر چند راه حل او هم از دل سنت لیبرالیسم بر می خیزد.

به اعتقاد فوکویاما هویت گرایی موجب می شود که حتی در کشورهای پیشرفته دموکراسی، اجماع و پیوند اصلی میان مردم در گستره کلان ملی آسیب ببیند. پادزهر چنین حالتی به باور وی، تقویت هویت ملی است؛ هویتی که از خرده هویت ها فراتر می رود. این هویت ملی کلان نباید تباری، قبیله ای و دینی تعبیر و تفسیر شود. وی به این باور است که تنها با تقویت هنجارهای حقوقی، نمی توان از دموکراسی پاسداری کرد، بلکه داشتن یک فرهنگ استوار و نیرومند دموکراتیک برای نگهبانی از آن الزامی است.

روایت های هویتی اگر در گذشته بیش تر از قرائت های جنبش های انتقادی و چپ مایه می گرفت ، در دوران معاصر بیش تر این جریان های راست گرایند که به تبیین آن می پردازند. شعارهای نخست امریکا، نخست بریتانیا، آلترناتیو برای آلمان و مانند آن بر چنین پایه های هویتی سیاست های شان را توده شمول می کنند و در لاک قربانی پناه می جویند. این امر موجب می شود که پیوند احساسی میان افرادی به وجود بیاید که در واقعیت زندگی و در رویکردهای هنجارین خود کم تر باهم هم سنخی دارند.

از منظر فوکویاما یکی از علت های این امر، این است که با گسترش سیطره ، ساختارها و روابط برخاسته از جهانی شدن، نابرابری های اجتماعی در درون جوامع پیش رفته نیز تعمیق می یابد و این امر موجب می شود تا بازندگان فرایند جهانی شدن با نگرانی و حتی با واکنشی از روی ضدیت با آن برخورد کنند.

برآشفتگی و اعتراض جمعی مردم در روزگار کنونی به جای این که گوهر و ساختارهای بازتولید بی عدالتی دولتی را هدف قرار بدهد، به باور فوکویاما، متوجه جمعیت های دیگر می شود؛ جمعیت های دیگر و گروه هایی که در کنار همدیگر قرار دارند و یا باهم زندگی می کنند، به مثابه بزهکاران و عوامل بدبختی تلقی می شوند؛ چرا که چنین گروه هایی هم هویت پنداشته نمی شوند، به بیانی دیگر، خود ی نیستند.

بر این اساس نمی توان از سیاست هویت فرار کرد. این ایده به ما می گوید که ما خودهای درونی معتبری را داریم که شناسایی نمی شود و این مسئله را مطرح می کند که جوامع بیرونی ممکن است غلط یا سرکوبگر باشند. این موضوع باعث می شود تا تمرکز خواست های طبیعی ما روی شناخت کرامت قرار بگیرد و به ما زبانی دهد تا نارضایتی خود را زمانی که چنین شناسایی انجام نمی گیرد، ابراز کنیم. اینکه این تقاضا باید به نوعی ناپدید شود نه مطلوب است و نه ممکن و این همان چیزی است که به مثابه جرقه ای برای بسیاری از تظاهرات های مردمی عمل کرده است.

شهروندی در یک حکومت دموکراتیک به این معنا نیست که تمام افراد از سوی حکومت یا دیگر افراد جامعه، به طور مساوی مورد احترام قرار می گیرند. آنها بر اساس رنگ پوست، جنسیت، ریشه خانوادگی و نژادی، ظاهر و قومیت خود مورد قضاوت قرار می گیرند. هر فرد یا گروهی به نوعی تجربه مورد بی احترامی قرار دریافت را دارد و هرکدام از آنان نیز به روشی به دنبال کسب کرامت خود هستند. بدین ترتیب سیاست هویتی سازوکارهای ویژه و پویایی خود را دارد و اینگونه، جامعه خود را بر اساس تجربیات خود، به گروه های کوچک و کوچک تر تقسیم می کند که در آن، تجربه زیسته قربانی شدن مورد توجه است. سردرگمی در رابطه با هویت چیزی است که از شرایط زندگی در دنیای مدرن برخاسته است.

بر این اساس وقتی کرامت انسان حفظ نمی شود شاهد تداوم سیاست هویت در جامعه آمریکا خواهیم بود. نشانه های بی توجهی به کرامت هم در ساختارهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی جامعه آمریکا خودنمایی می کند.

بر همین اساس است که جودیت باتلر فیلسوف معروف آمریکایی در نقد ناسیونالیسم ترامپی می گوید: آیا واقعاً مردم آمریکا این نوع ناسیونالیسم را دوست خواهند داشت؟ و اگر فقط ثروتمندان به هنگام تحویل به مراکز درمانی [در خصوص درمان بیماری کرونا] دسترسی پیدا کنند، آیا انتظار می رود که این نابرابری اجتماعی کاملاً نامشخص را همراه با عقلانیت بازار آمریکا تحسین کنیم؟ آیا ما انتظار داریم که روش درخشان خود برای توافق در چنین شرایطی را تأیید کنیم؟ آیا او تصور می کند که بیشتر مردم فکر می کنند، بازار آزاد باید تصمیم بگیرد که چگونه واکسن تهیه و توزیع می شود؟ آیا حتی در دنیای او اصرار دارد که بر نگرانی بهداشت جهانی تأکید کند که باید در این زمان از عقلانیت بازار فراتر رود؟ آیا او درست است که تصور کند که بقیه ما در پارامترهای دنیای تخیل او زندگی می کنیم؟

باتلر همچنین در نقد خود به نابرابری در خصوص دسترسی نابرابر به خدمات بهداشتی و درمانی و فقدان تأمین اجتماعی فراگیر در آمریکا که ناشی از سیاست بازار آزاد است می تازد و می گوید: حتی اگر اعمال چنین محدودیت هایی براساس تابعیت ملی اعمال نشود، مطمئناً شاهد عجله ثروتمندان کاملاً بیمه شده برای دسترسی به هرگونه واکسن در هنگام دسترسی هستیم، حتی اگر نحوه توزیع آن را تضمین کند که فقط برخی از آنها این دسترسی را داشته باشند و دیگران برای ادامه و تشدید دقت بیشتر متوقف شوند.

نابرابری اجتماعی و اقتصادی اطمینان حاصل می کند که ویروس از تبعیض قائل می شود. ویروس به تنهایی فرقی نمی کند، اما ما انسان ها مطمئناً مانند قدرت های در هم تنیده ناسیونالیسم، نژادپرستی، زنوفوبی و سرمایه داری، شکل گرفته و متحرک می شویم.

به نظر می رسد که ما در سال آینده شاهد یک سناریوی دردناک خواهیم بود که در آن برخی از موجودات انسانی حق خود را برای زندگی به هزینه دیگران ادعا می کنند، مجدداً این تفاوت را فاش می کنند که بین زندگی غم انگیز و غیرقابل توصیف، یعنی کسانی که باید به هر قیمتی در برابر مرگ محافظت شوند و افرادی که زندگی آنها را در نظر نمی گیرند ارزش محافظت از بیماری و مرگ را ندارند.

بر این اساس شاهد هستیم که خوشبینی لیبرال ها که معتقد هستند هویت را می توان به حوزه خصوصی محدود کرد، ولی وقتی وارد حوزه عمومی می شویم، ما با شهروند با فرصت برابر روبرو هستیم عملی نشده است و هویتهایی که به عرصه عمومی راه یافته اعتراض خود را در جامعه آمریکا نشان می دهند.

بر این اساس است که خرده هویتها خود را همسو با هویت خودی در جامعه آمریکا نمی داند و از هر فرصتی برای بیان اعتراض به سرکوب ها و خشونت های ساختاری که سالیان متمادی با آن روبرو بوده بهره می برد.